Imigca eli-10, umhlathi ende kunye nesincoko esifutshane kwiingxaki zeNzululwazi yeJografi yanamhlanje

Ifoto yombhali
Ibhalwe Ngu-guidetoexam

Imigca eli-10 kwiingxaki zeNzululwazi yeJografi yanamhlanje

Uphononongo lwejografi iye yavela kakhulu ekuhambeni kwexesha, nge Inzululwazi yeJografi yanamhlanje equka uluhlu olubanzi lwemimandla engaphantsi. Nangona kunjalo, ngaphandle kokuhambela phambili kwayo, kukho iingxaki ezininzi eziqhubekayo ezithintela inkqubela yayo.

Okokuqala, uqeqesho lujongene nemingeni yokudibanisa imithombo eyahlukeneyo yedatha yendawo, njengoko iifomathi zedatha kunye nemigangatho ihlala yohluka.

Okwesibini, kukho ukunqongophala kweendlela ezisemgangathweni zokubonisa i-cartographic, okwenza kube nzima ukuthelekisa kunye nokuhlalutya ulwazi lwe-geospatial ngokuchanekileyo.

Okwesithathu, ukuthembela kubuchule obudala bokuqokelelwa kwedatha kuthintela ukuchaneka kunye nokusetyenziswa kwexesha lokwenyani lolwazi lwejografi.

Okwesine, ukunqongophala kwenkxaso-mali yophando kunye nokuqhubela phambili kwezobuchwepheshe kuthintela uphuhliso lwezixhobo ezibukhali kunye nezisombululo.

Ukongeza, intsimi iyasokola ngeenkxalabo zabucala zedatha, njengoko ulwazi lomntu kufuneka luphathwe ngovakalelo.

Ngaphaya koko, ukufumaneka okulinganiselweyo koovimba beenkcukacha bendawo ababanzi nabahlaziyiweyo kuthintela ukwenziwa kwezigqibo ezisebenzayo kwimimandla eyahlukeneyo.

Enye ingxaki kukunqongophala kwentsebenziswano kunye nokwabelana ngolwazi phakathi kwabejografi, nto leyo ethintela ukudityaniswa kwezifundo kulo mmandla.

Kukwakho nomceli mngeni ekuchongeni nasekusonjululweni kocalu-calulo lwesithuba olunokuthi luvele ngenxa yokuhanjiswa kwedatha okungalinganiyo.

Okokugqibela, imozulu eguquka ngokukhawuleza yenza nzima ngakumbi uhlalutyo lwejografi kunye neenzame zokuqikelela.

Ukuqukumbela, ngelixa inzululwazi yejografi yale mihla yenze imitsi ebalulekileyo, ezi ngxaki zithe gqolo zifuna ukuhoywa kunye nokuveliswa kwezinto ezintsha ukuqinisekisa ukukhula kwayo okuqhubekayo kunye nokufaneleka kwixa elizayo.

Umhlathi kwiingxaki zeNzululwazi yeJografi yanamhlanje

Inzululwazi yejografi yanamhlanje ijongene nemingeni emininzi ethintela inkqubela nokusebenza kwayo. Enye ingxaki enkulu kukuthembela kwidatha ephelelwe lixesha nengonelanga. Ulwazi lwejografi, olufana neemephu nemifanekiso yesathelayithi, ihlala isilela ukubamba imbonakalo yomhlaba eguquka ngokukhawuleza. Ukongeza, ukufumaneka okulinganiselweyo kwedatha echanekileyo nehlaziyiweyo kuthintela umda wophando lwejografi. Ngaphaya koko, kukho ukunqongophala kwentsebenziswano kwiinkalo ngeenkalo zezifundo. Inzululwazi yeJografi kufuneka idityaniswe ngokwandayo kunye namanye amacandelo ukuze iqonde ngokupheleleyo intsebenziswano entsonkothileyo phakathi kwezinto ezibonakalayo, ezomntu, nezokusingqongileyo. Okokugqibela, inkxalabo ekhulayo malunga nokuziphatha kunye nokuthambekela kuphando lwejografi kubangela ingxaki enkulu. Ukuqinisekisa izenzo zokuziphatha kunye nokuphepha ukuthambekela ekuqokeleleni idatha kunye nohlalutyo kubalulekile kwiziphumo zophando ezithembekileyo nezingenamkhethe. Ukujongana nezi ngxaki kubalulekile ekwandiseni ukubaluleka nokusebenza kwenzululwazi yejografi yanamhlanje.

Iingxaki zesincoko esifutshane seNzululwazi yeJografi yanamhlanje

Inzululwazi yejografi yale mihla ijongene nemingeni eliqela neengxaki ezithintela inkqubela nokuqonda kwayo. Omnye wemiba ephambili kukugxininiswa ngokugqithisileyo kwidatha yobungakanani. Ijografi yale mihla ithande ukuthembela kakhulu kuhlalutyo lweenkcukacha-manani nakwimilinganiselo yobungakanani, ityeshela imiba yomgangatho weziganeko zejografi. Ngenxa yoko, imilinganiselo yabantu neyenkcubeko yejografi idla ngokungahoywa.

Enye ingxaki kukunqongophala kwentsebenziswano kwiinkalo ngeenkalo. IJografi yinzululwazi enezinto ezininzi ezifuna ukuhlanganiswa kwemimandla eyahlukeneyo efana nenzululwazi ngezentlalo, ianthropology, kunye nesayensi yokusingqongileyo. Nangona kunjalo, kukho utshintshiselwano olulinganiselweyo lolwazi kunye nezimvo phakathi kwezi zifundo, nto leyo iqhwalelisa ukuqonda okupheleleyo kweenkqubo zejografi.

Ngaphaya koko, umanyano lwehlabathi lophando lukhokelele kwiimbono zejografi ezicalu-calulo. Iimbono zaseNtshona zilawula intetho yezemfundo, zijongela phantsi amazwi kunye namava oluntu olungelulo olwaseNtshona. Le bias ye-Eurocentric ithintela iyantlukwano kunye nokubandakanywa kophando lwejografi.

Ukongezelela, kukho inkxalabo ekhulayo malunga neempembelelo zokuziphatha zenzululwazi yanamhlanje yejografi. Njengoko abaphandi bephengulula nzulu kwizihloko ezinobuzaza ezifana neengxabano zezopolitiko kunye nokutshintsha kwemozulu, iingqwalasela zokuziphatha zibalulekile. Ukusetyenziswa kwedatha ye-geospatial kunye netekhnoloji iphakamisa imiba yabucala, uhlolo, kunye nokwenzeka kokusetyenziswa kakubi.

Ukuqukumbela, iingxaki zenzululwazi yejografi yanamhlanje zibandakanya ugxininiso lobungakanani bedatha, ukunqongophala kwentsebenziswano yamacandelo ahlukeneyo, ukongamela kweembono zaseNtshona, kunye neziphumo zokuziphatha zophando. Ukujongana nale mingeni kubalulekile ukuze kuqinisekiswe ukuqondwa ngokubanzi kweziganeko zejografi kwihlabathi elitshintsha ngokukhawuleza.

Iingxaki ezinde zeNzululwazi yeJografi yanamhlanje

Intshayelelo:

Inzululwazi yejografi yanamhlanje yenze umtsi omkhulu ekuqondeni ubume behlabathi lethu. Nangona kunjalo, ayikhuselekanga kwiingxaki ezithile kunye nemingeni ethintela inkqubela yayo kwaye ithintele ukuqonda okubanzi kweenkqubo zoMhlaba. Esi sincoko sijolise ekucaciseni ezinye zeengxaki eziphambili ezijongene nesayensi yejografi yanamhlanje kunye nokuxoxa ngeziphumo zazo.

Ukuxhomekeka kakhulu kwitekhnoloji:

Omnye wemiba ephambili kwisayensi yejografi yale mihla kukuthembela kakhulu kwitekhnoloji. Ngelixa itekhnoloji iguqule ukuqokelelwa kunye nohlalutyo lwedatha yendawo, iye yadala ukuxhomekeka okuyingozi. Njengoko iijografi zithembela ngakumbi kwimifanekiso yesathelayithi, i-remote sensing, kunye neGeographic Information Systems (GIS), basemngciphekweni wokuphulukana nomsebenzi wangaphandle kunye namava obuqu. Oku kunokukhokelela ekuhlukaneni kobomi bokwenyani benkqubo yoMhlaba, okukhokelela ekungachanekeni okanye ekuqondeni okunzulu kweenkqubo zejografi.

Ukwahlulwa kwedatha kunye nokungahambelani:

Omnye umngeni ojongene nenzululwazi yejografi yale mihla ngumba wokucandwa kwedatha nokungahambelani. Idatha yejografi isoloko iveliswa ngamaziko ngamaziko, ii-arhente, nkqu nabantu ngabanye, nto leyo ekhokelela ekunqongophaleni komgangatho kunye nokufana. Iifomathi ezahlukeneyo, izikali, kunye nezisombululo zenza ukudibanisa nokwabelana ngedatha kube ngumsebenzi onzima. Oku kuthintela iinzame zophando lwentsebenziswano kwaye kuthintele iinzame zokujongana nemingeni yehlabathi, efana nokutshintsha kwemozulu okanye uphuhliso oluzinzileyo. Ukoyisa lo mba, iinzame ezihlangeneyo kufuneka zenziwe ukuseka imigangatho yehlabathi jikelele yokuqokelelwa kwedatha kunye notshintshiselwano.

I-ecology kunye ne-sociopolitical biases:

IJografi iyinxalenye yezifundo ezahlukeneyo, ihlangana ne-ikholoji, inzululwazi ngentlalontle, ezoqoqosho, ezopolitiko, kunye namanye amacandelo. Nangona kunjalo, isayensi yejografi yanamhlanje ijongene nengxaki yokuthambekela okunokuchaphazela iziphumo zophando. Uphando lwejografi luhlala lubonisa uxinzelelo lwasekuhlaleni okanye lwezopolitiko, olukhokelela ekutolikeni okugqwethekileyo kwezehlo zejografi. Ukuthambekela okulolo hlobo kunokuthintela ukungathathi cala kwaye kukhokelele ekusasazweni kwamabali aneempazamo, athintele ukufuna ulwazi olungakhethi cala. Kubalulekile ukuba iingcali zejografi ziluqonde olu khetho kwaye zizame ukungakhethi cala kwiinzame zazo zophando.

Ugxininiso olulinganiselweyo kunxibelelwano lwabantu nokusingqongileyo:

Ngaphandle kokukhula kokuqondwa koqhagamshelwano phakathi kwabantu kunye nokusingqongileyo, inzululwazi yejografi yanamhlanje ngamanye amaxesha iyasilela ukujongana ngokufanelekileyo nokuntsonkotha konxibelelwano phakathi kwabantu nokusingqongileyo. IJografi ngokwesiko yavula indlela yokuqonda ubudlelwane phakathi koluntu kunye neendawo ezihlala kuzo, kodwa ugxininiso lutshintshe ngakumbi kwijografi ebonakalayo. Oku kutyeshela indima ebalulekileyo yemisebenzi yabantu, iinkqubo zentlalo, kunye nemiba yenkcubeko ekubumbeni imbonakalo-mhlaba. Indlela ebanzi edibanisa ijografi kunye neyoluntu iyimfuneko ukujongana nemiceli mngeni yangoku efana nokwanda kwedolophu, ukukhula kwabemi, kunye nolawulo lwemithombo.

Intsebenziswano phakathi kweenkqubo zoqeqesho:

Ngelixa uphando lwezifundo ezahlukeneyo lukhula ngokuthe ngcembe, imiqobo kwintsebenziswano esebenzayo phakathi kwejografi kunye nabaphandi abavela kwamanye amabakala isaxhaphakile. Imida yoluleko yemveli inokuthintela ukutshintshiselana ngezimvo, ithintele ukudityaniswa kolwazi olwahlukeneyo, kwaye inciphise ukuqonda kweziganeko ezintsonkothileyo zejografi. Ukukhuthaza intsebenziswano phakathi kweenkalo zonke ngeeprojekthi zophando ezidibeneyo, iinkqubo zemfundo ezahlukahlukeneyo, kunye nothungelwano lobuchwephesha lunokunceda ukoyisa le miqobo kunye nokukhuthaza izisombululo ezitsha kwiingxaki zehlabathi lokwenyani.

Isiphelo:

Inzululwazi yejografi yanamhlanje ngaphandle kwamathandabuzo ijongene nemingeni emininzi ethintela inkqubela yayo ekuqondeni okubanzi kweenkqubo zoMhlaba. Ukuthembela ngokugqithisileyo kwithekhinoloji, ukwahlulwa kwedatha, ucalucalulo, ukugxila okulinganiselweyo ekusebenzisaneni kwabantu nokusingqongileyo, kunye nemida yoluleko ziphakathi kweengxaki eziphambili. Ukuqaphela kunye nokulungisa le miba kubalulekile kuphuhliso lwenzululwazi yejografi egcwele ngokupheleleyo nedibanisayo enokuthi ifake isandla ngempumelelo ekusombululeni imingeni entsonkothileyo ejongene nehlabathi lethu. Ngokukhuthaza intsebenziswano phakathi kwezifundo ezahlukeneyo, ukubekwa emgangathweni kwedatha, kunye nokukhuthaza ukuqonda okuphangaleleyo ngakumbi kweenkqubo zejografi, abaphandi banokuvula indlela yokuqonda okuchane ngakumbi nokuchanekileyo kwesijikelezi-langa sethu esihlala sitshintsha.

Shiya Comment